Duygusal Zeka Nedir?

Bu sitenin yazarı Klinik Psikolog Ali Bıçak, sizler için  bu kez duygusal zeka ve duyguların işlevi üzerine bir yazı hazırladı. Duygusal zekamızın ölçütleri nelerdir, duygusal zekamızı yükseltmek için nelere ihtiyacımız var, duygular nasıl ve ne için oluşurlar gibi soruların cevabını bu yazıda bulabilirsiniz.

Duygu Nedir?

Duygular çevremize nasıl tepki vereceğimizin sinyallerini verir. Duyguları hissetmeyen hiç kimse yoktur. Duygular yaşam boyu devam eder. Bir bebeğin doğum anında ilk ağlamasıyla başlayan duygusal deneyimi, yaşam sürecinde son nefesini verene kadar çeşitlenerek devam eder. İnsan sosyal bir varlık olarak yaşamını koruyup, çevresine uyum sağlayabilmesi için duygularının sesine kulak vermelidir. Duygulanım, davranış ve düşünce kadar insanın vazgeçilmez özelliğidir. Duygusal zeka kapasitesi yüksek bir kişi, duygularına dikkat eder, onların bilincinde olur, davranışlarını çevresine uyumlu bir şekilde sürdürme becerisinde duygularından yararlanır. (Mayer ve Salovey, 1997).

Yüksek Duygusal Zeka Nasıl Anlaşılır?

Yüksek duygusal zekaya sahip kişiler 4 temel bileşeni kullanabilirler:

• Hem kendisinin hem de başkalarının duygularını algılama yeteneği (duygusal farkındalık)
• Düşüncelerini yönlendirebilmek için duygularına erişme ve duygularını hissetme yeteneği (duyguları kullanma)
• Duygularını anlama yeteneği (duygusal bilgi)
• Değişim ve gelişim için duyguları düzenleme yeteneği (duygu yönetimi)

Duygu odaklı terapinin temel varsayımı danışanın duygusal zekasını geliştirip arttırmaktır. Kısacası, duygu odaklı terapi danışanın duygularını algılamaya, onlara erişmeye, onları anlamaya, düzenlemeye ve (gerektiğinde) dönüştürmeye yönelik yeteneklerini arttırmayı amaçlar.

Duygusal Zeka Neye Benzer?

Duygusal zeka yukarıda belirtilen bileşenleri etkili bir şekilde kullanan kişilerde daha yüksektir. Duygusal zekanın bileşenlerini ortaya çıkarmadan, duyguların bizi nasıl harekete geçirdiğini anlamadan önce, duyguların amacını ve ne işe yaradığını kavramak önemlidir. Nasıl hissettiğimiz bizim çevremize uyum sağlayıp sağlamayacağımızı belirler. Duygular bize zarar da verebilir yarar da. Asıl olan, duygunun işlevini derinlemesine kavramaktır. Burada bunu anlatmaya çalışıyoruz.

Duygular Ne İşe Yarar?

Bir durumla ya da kişi ile karşılaştığımızda neden duygu hissederiz? Hissettiklerimizle ne yapabiliriz? Duygulanırız, çünkü sahip olduğumuz duygu bizim hayatta kalmamız, iletişim kurmamız ve problemlerimizi çözmemiz için motor işlevi görür. (Frijda, 1986; Izard, 1991; Tomkins, 1963, 1983). Hiç hissetmemek, duyguları görmezden gelmek temel bir sıkıntıdır. Duygulanım insan olmanın en temel yönüdür. Hissetmezsek insan olamayız. Duygular, bizim nasıl hayatta kalacağımızın mesajını iletirler. Eğer tehlikedeysek, sınırlarımız zorlanıyor ve işgal ediliyorsak, yalnız kalıyor, sahip olduğumuz birinden yakınlığımızı kaybediyorsak duygulanırız. Duygusal zeka çevreye uyumumuzu yükseltir.

Duygular Harekete Geçmek İçin Mesaj Verir

Duygular bize, bir şeyler yolunda mı gidiyor, gitmiyorsa ne yapmamız gerektiğinin mesajını verirler.  Duygular harekete geçmemiz için tetikleyicidirler. Bizim değişen koşullara en hızlı şekilde nasıl tepki vermemiz gerektiğini söylerler. Korku hissedince geri çekilip kaçmak, öfke hissedince karşı koyup savaşmak, üzüntü hissedince birilerinin ilgisini çekmek isteriz. Duygusal zeka bizim kendimizi ve edimlerimizi değiştirmemiz, ilişkilerimizi sürdürmemiz ya da sonlandırmamız için bize fırsat verir.

Niçin Duygu Hissederiz?

Rüzgar olgun başakları nasıl eğiyorsa, insanlarda içinde oldukları çevrenin koşullarına göre eğilip yönelmek için bir takım duygular hissederler. Bu hissedilen şey başkalarıyla kurduğumuz bağların doğasını anlatır. Duygumuz bizim ilişkilerimizin güçlü mü, zayıf mı, kesintiye mi uğradığının mesajını verirler. Sıkıntılı bir ilişkinin onarılma ihtiyacını belirtirler. Çevremizle kurduğumuz ilişkilerde duygusal zekayla neye ihtiyaç duyduğumuzu, ne yapmamamız gerektiğini, hangi yöne eğilim göstereceğimizi söylerler. Böylelikle diğer kişilerin nasıl davranacağına ve onların değişmesine katkı sunarlar.

Karşımızdakinin Ne Düşündüğünü Söyler

Bize başkalarının ne düşündüğünü söyleyen başka bir sinyal yoktur. İlişki kurduğumuz kişinin sesinde, yüzünde ve tamamıyla vücut dilinde ifade bulabiliriz. Bulduğumuz ve fark ettiğimiz bu ifadelerle nasıl davranmamız gerektiğini söyleyen yine duygulardır. Karşımızdakinin içini okumak için bu ifadeleri görmek ve fark etmek son derece önemlidir. Bunun için duygusal zeka geliştirilmelidir.

Duygusal Temalara Dikkat

Her ilişkide duygusal bir tema vardır.  Duygular, ilişkilerimizin nasıl düzenlendiğinin temasını sunarlar. Üzgün birisi kaygılı olduğunu, öfkeli birisi hayal kırıklığına uğramış ve kendisine adil davranılmadığını, korkan birisi tehdit algıladığını, kıskanan birisi artık yerini kaybetmek ve ihanete uğramaktan korktuğunu söyler. İlişkilerimizin böyle bir teması oluşmuşsa, bize kendimiz ve çevremizle  ilgili neler olduğunu tanımlar (Oatley, 1992). Duygusal zekaya sahip kişiler ilişkilerindeki duygusal temaları fark edip kendilerini değiştirip dönüştürebilirler.

Duygusal Zeka Duygularla Gelişir

Araştırmalar, zeka gelişiminde bir bütün olarak duyguların işlevini ortaya koymaktadır (Mayer and Salovey, 1997). Korku tehlikede olduğumuzu, üzüntü önemli bir şeyi kaybettiğimizi, sevinç hedeflerimize ulaştığımızı söyler. Duygular bize neler olduğunun mesajlarını verirler. Neye ihtiyacımız olduğunu, hedeflerimize erişip erişmediğimizi bildirirler. İyi hissettiğimizde yapacağımız seçimleri daha kolay yaparız. Hangi arabayı alacağımızı düşünürken, bütçemiz kadar beğenilerimiz de kararlarımızda etkili olurlar. Duygusal tercihte bulunurken, diğer seçenekleri göz önüne almayız. Böylece daha fazla bilgi sahibi olmak için çabalamamış oluruz.

Duygular Beynimizi Geliştiriyor

Yapılan birçok araştırma, duygusal zeka nın hissetmekten geçtiğini bulgulamıştır. Duyguların beynimizi nasıl etkilediğini araştıran bir çalışmada, beyin hasarı yüzünden duygusal tepki vermeyi kaybetmiş bir kişinin, kolay karar vermediği ve problemleri çözemediği görülmüştür (Damsio). Beyindeki içsel duygularının oluştuğu bölgeler hasar almış birisi korku duyacağı işleri göze alabilmektedir. Tehlikeleri fark etmemektedir.  Duygusal zeka, karar verme süreçlerini hızlandırarak, diğer seçenekleri hızla azaltır. Duygusal zeka, belirli seçenekleri vurgulayarak, yapılmaması gerekeni yaptırmaz. Doğru ve hayati seçeneği kullanmamıza vesile olur.

Duygusal Zeka İçin Psikoterapi

Duygu odaklı terapi ile duygusal zeka kapasitenizi geliştirilebilirsiniz.  Eğer, hissetmeyi, duygularımızı fark edip onları yönlendirmeyi becerebilirsek, yaşamımızı daha kolay sürdürebiliriz. Duygusal farkındalığa ulaşıp, duygularımızı kullanıp onlar hakkında bilgi sahibi olursak duygularımızı yönetebiliriz. Daha kolay bir hayat, sorunların üstesinden daha kolay gelmek ve duygusal zeka’nızı geliştirmek için duygu odaklı terapi seanslarına başvurun. Duygularımızı nasıl yönetebiliriz? gibi soruların cevaplarını bu yazıda bulabilirsiniz.

Kaynaklar