TRAVMATİK NE DEMEK? PSİKOLOJİK TRAVMALAR NASIL ATLATILIR?

Travmatik ne demek? Çözümlenmemiş psikolojik travmalar nasıl atlatılır? Travmatik olaylar hayatımızın bütününü olumsuz yönde etkiler. Travmatik stres belirtileri nelerdir? Travmatik bir olay esnasında dış dünya farklı bir sinir sistemi ile deneyimlenmektedir. Küçükken geçirilen travmalar herkeste benzer etkiyi yaratmaz. Travmalarla yüzleşmek, travmanın çözümlenmesi kişiden kişiye farklılık gösterir. Kimileri çok çabuk atlatırken, kimileri de yıllarca akut stres bozukluğu gibi psikolojik rahatsıların etkisinden kurtulamaz. Küçükken yaşanan travmalar nasıl geçer? Travmanın etkisinden nasıl kurtulabilirsin? Ağır psikolojik travmalar tedavi edilebilir mi? TSSB tedavi yöntemleri ile acı anılarının etkisinden nasıl kurtulabilirsin? Bütün bu soruların cevabını merak ediyorsan okumaya devam et.

TRAVMA NEDİR? TRAVMATİK NE DEMEK? 

Travmatik nedir? Travmatik ne demek? Hayatın normal akışında devam ederken birden pat bir olay olur. Dehşete kapılır, panikler, ödün patlar, olanları değerlendirme yetini kaybedersin. Travmatik stres belirtileri bir trafik kazası, bir yakının ani kaybı, savaşta yaralanma, doğal afet, çocuklukta geçirdiğin ihmal veya cinsel istismar ya da saldırı sonrası ortaya çıkabilir. Travmatik olaylar ruhsal ve fiziksel olarak seni yaralar.

POST TRAVMATİK STRES BOZUKLUĞU NEDİR? BELİRTİLERİ NELERDİR? 

Travmatik ne demek? Post travmatik stres bozukluğu nedir? Travma yaşantısından sonra süregiden huzursuzluk, güvensizlik, korku ve panik belirtilerinin yaşandığı bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığı yaşayan kişilerde fiziksel, duygusal, bilişsel ve kişiler arası ilişkilerde uyumsuzluk görülür. Bu durum akut stres bozukluğu (TSSB) olarak da tanımlanabilir.

POST TRAVMATİK STRES BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR? 

Travmatik olaylar esnasında dış dünya farklı bir sinir sistemi ile deneyimleniyor. Travmalarda psikolojik yaklaşım travmanın herkeste benzer etki yaratmadığını söylüyor. Travmalarla yüzleşmek, ağır psikolojik travmaların çözümlenmesi kişiden kişiye değişiklik gösterir. Psikolojik travmalar nasıl atlatılır? Küçükken yaşanan travmalar nasıl geçer? Travmanın etkisinden nasıl kurtulabilirsin okumaya devam edersen öğrenebilirsin.

AĞIR PSİKOLOJİK TRAVMALAR FİZİKSEL VE PSİKOLOJİK RAHATSIZLIKLARA NEDEN OLUYOR

Çözümlenmemiş travma, travmalarla yüzleşmemek bir ruhsal sorun olan travma sonrası stres bozukluğuna (TSSB) neden olabiliyor. Travma sonrası hayatta kalmışsan, enerjin yaşamın akışına katılma ve akışın içinde kalma pahasına ruhsal kaosu bastırmaya odaklanıyor. Katlanması güç bu ruhsal tepkilere karşı kontrol sağlama çabası sende bir çok hastalığa sebep olur. Travma sonrasında;
Fibromiyalji, (kas ve eklem ağrıları)

Kronik yorgunluk,

Mide ve bağırsak sorunları,

Depresyon,

Panik atak, panik bozukluk,

Yaygın anksiyete bozukluğu,

Bağışıklık sistemi problemleri

Uçuk, grip, ve diğer viral saldırılara zayıflık

gibi bir çok fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklara yakalanabiliyorsun.

TRAVMALARDA PSİKOLOJİK YAKLAŞIM: TRAVMA SIRASINDA NELER OLUYOR?

Travmalarda psikolojik yaklaşım, travma sırasında ve sonrası yaşananların psikolojik rahatsızlıklar geliştirebileceğini söyler. Herhangi bir travmaya maruz kalmışsan, bedenin, zihnin ve beynin bundan farklı şekilde etkilenir. Travma anında beynin alarm sistemleri etkinleşir. Eski ilkel beyindeki kaçış, savaşma ve donakalma planları tetiklenir. Eski beyin yönetimi ele geçirdiğinde, en üst katmandaki, memelilerde ortak olan, insan da daha gelişmiş olan, bilinçli mantıklı zihnin kapanır. Bedenin kaçmaya, saklanmaya, savaşmaya ya da donakalmaya doğru sürüklenir. Sen durumun farkına varmış olsan bile, bedenin çoktan harekete geçmiştir. Savaşma-kaçma-donma tepkisi sonuç verir. Başarılı olursan, ruhsal dengeni yeniden yakalayabilirsin. Aşamalı olarak duygularını yeniden kazanırsın. Ne var ki, bu çoğunlukla mümkün olmuyor. Küçükken yaşanan travmalar nasıl geçer?

AĞIR PSİKOLOJİK TRAVMALARIN NEDENİ NEDİR? 

Psikolojik travmalar nasıl atlatılır? Travmatik ne demek? Ağır psikolojik travmaların nedeni nedir? Neden travma çözümlenmiyor, duygular dengeye kavuşmuyor? Herhangi bir neden ya da koşuldan ötürü, travmatik olaylar sırasında bedenin verdiği tepkiler engellenip baskılanır. Travmatik olaylar ağır psikolojik travma etkisi yaratır. Ağır psikolojik travmalar geçmişte kalmasına rağmen, hala yaşanıyormuş gibi söz konusu tepkilere tekrar tekrar hazırlanırsın. Tuzağa düşürülmüş, baskı altında kalmış, eylemlerin engellenmiş, savaş yaşamış, trafik kazası atlatmış, aile içi şiddete maruz kalmış, tecavüze uğramış kişilerin beyinleri stres kimyasallarını salgılamayı sürdürür. Beynin elektrik devreleri boş yere yanmaya devam eder. Savaş, kaç, donakal döngüsel olarak işlemeye devam eder. Olayın ardından uzun yıllar geçse de hala artık var olmayan tehdide karşı bedenin savaşma, kaçma, saklanma, donakalması gerektiği sinyalleri gönderir durur. Ağır psikolojik travmaların nedeni budur.

TSSB TEDAVİ YÖNTEMLERİ BEYNİN ASLİ GÖREVLERİNİ DÜZENLER

Beynin bölümleri ve işleyiş özelliklerini anlarsan, TSSB tedavi yöntemleri ve travmanın etkisinden nasıl kurtulacağını öğrenebilirsin. Beynin en önemli görevi, senin iyi günde ve kötü günde hayatta kalmanı sağlamaktır. Sindirim, dolaşım, solunum sistemleri normal döngüsünde çalışır. Ancak zor ve kötü günlerde bu döngüler ikinci üçüncü planda kalır.

Travmatik olayla karşılaşınca, beynin bu sinyalleri durdurur. Hangi yöne gideceğin, ne yapacağın konusunda felce uğrarsın. Bu durumda sahip olduğun bilgi ve beceriler ketlenir.

TRAVMA OLAYLARI ANINDAN BEYİN ASLİ GÖREVLERİNİ ASKIYA ALIR

1. Yemek, içmek, dinlenmek, sığınmak, korunmak için gerekli sinyalleri üretmek

2. Yaşamda kalmak için gerekli olan ihtiyaçlarımızı karşılamak için plan, strateji ve yol haritası oluşturmak

3. Bu ihtiyaçları karşılamaya dönük hareket ve eylemleri oluşturmak

4. Bu yolda karşılaşabileceğin tehlikelere karşı seni uyarmak

5. Duruma ve bağlama uygun eylemleri ayarlamak

ÜÇLÜ BEYİN KURAMI NE ÖNERİYOR?

Beynin belli bölgeleri kimi yaşamsal ihtiyaçları karşılamaya dönük organize olur. Üçlü beyin kuramına göre, beyin 3 katmandan oluşur.

TRAVMA ANINDA EN ÜST BEYİN KATMANI NEOKORTEKS DEVRE DIŞI KALIR

Beynin en üst katmanı. Neokorteks. Ön loblar. Diğer memeliler de de var olan bu katman, insanda daha da gelişmiştir. Yaşamın ikinci yılında gelişmeye başlar. Akılcı-mantıklı beyin. Beynin en genç kısmıdır ve %30 luk hacmi vardır. Bu beyin bölgesi çevreye bakmana, insanların ve gördüğün diğer şeylerin nasıl çalıştığını anlamanı sağlar. Hedeflerine nasıl ulaşacağın, zamanını nasıl yönetip ve yapacaklarını sıraya koymana yardım eder? Kelimeleri kullanma, iletişim, soyut ve sembolik fikirleri anlama, yarını planlama, sosyal ilişkileri uyum içinde sürdürmene yarar. Planlama, gelecek hayali. Sonraki davranışı tahmin etme, yaratıcılığımızın altında yatar. Buluşlar, keşif merak, empati beynin bu bölümünde yürütülür. Çok acıkınca yemeyi, her öpmek isteğinde öpmeni, öfkelenince saldırmanı durduran bu beyindir. Duyguları ve eylemleri frenler.

 TRAVMATİK OLAYLAR MEMELİ VE SÜRÜNGEN BEYNİ ETKİNLEŞİR 

Travma olayı beynin çalışmasına etki eder. Mantıklı beynin altındaki yapı gelişimsel olarak daha yaşlıdır. İki kısımdan oluşur. Sürüngen beyni ve memeli beyni. Birbirlerinden bağımsız çalıştıkları gibi, birlikte de organize olup her şeyle ilgilenirler. Anıları kaydetme, bedenin fizyolojisini yönetme, dinginliği sağlama, güvenlik, açlık, susuzluk, yorgunluk, arzu, özlem, heyecan, keyif ve acı yönetimi bu kısımda yönetilir. Beyin anne karnında katman katman büyüyüp gelişir. Bebek doğduğunda gelişimini tamamlamış olan sürüngen beyni bebeğin yaptığı yapabileceği her şeyden sorumludur. Yemek, uyku, nefes alma, kalp damar-dolaşım sistemi, ısıyı hissetme, açlık-susuzluk, acı ve boşaltım sistemini çalıştırır. Sürüngen beynindeki beyin sapı ve hipotalamus, bağışıklık ve endokrin sisteminde de sorumludur. Sürüngen beyni, yaşamı dengeler. Homeostasis. Programı, denge içinde canlılığı sürdürmektir.

TRAVMA OLAYI BEYNİN İŞLEYİŞİNİ DEĞİŞTİRİYOR

Ağır psikolojik travmalar anında, ilkel beyinden, (sürüngen ve memeli beyni) iç organlara doğru akış şiddetlenir. Duygusal (Limbik) ve akılcı (Neokorteks) beyinin işlevleri azalır. İlkel beyinde yer alan amigdala koku detektörüdür. Duygusal beyin gözetleme kulesidir. Evde algıladığın duman, evin yanıyor olduğunu mu yoksa ateşteki yemeğin çıkardığı duman mı ayırt etmene yardım eder.  Eski beyin (amigdala) travma olaylarında bu değerlendirmeleri yapmaz. Ateş varsa gerekeni yapmanı sağlar. Daha sen yangın mı, yoksa yemekteki ateş mi anlamadan kaçmaya başlarsın. Ön beyin, mantıklı beyin yanlış alarmı fark eder ve seni dengeye kavuşturur.

Travma esnasında, gözetleme kulesi ve koku dedektörü arasındaki bağ kopunca, koşullanmış hayvana döneriz. Tehlike ortaya çıktığı an, travmatik stres belirtileri gösterir, savaş ya da kaç moduna geçeriz.

TRAVMATİK NE DEMEK? TRAVMA ANINDA YAŞAMDA KALMA TEPKİLERİ OLUŞUR

Orta ön lob, (MPFC) ki gözlerimizin hemen üstünde yer alır. Etkinlik azaldığında daha çabuk tepki veririz. Freni kopmuş bir araba gibi. Yaşamda kalacak tepkilere yöneliriz. Yüksek bir ses duyduğunda limbik sistem devreye girer ve irkilirsin. Biri sana dokununca sinirlenebilirsin. Ya da donup kalabilirsin. Akut stres bozukluğu ya da travma sonrası stres bozukluğu yaşayan birisinin gözetleme kulesi ile koku detektörü arasındaki yollar kapanmıştır. Duyguları daha kolay yönetmenin yolu, gözetleme kulesinin kapasitesini artırmaktan geçer. Duygusal beyinle mantıklı beyin ip yarışındaymış gibi birlerini çekerler. Aralarındaki bu çekişme iç organlarda sahnelenir. Mide, kalp, akciğer ve diğerleri. Bu çekişme fiziksel rahatsızlıklara ve ruhsal ıstıraba yol açar.

POST TRAVMATiK STRES BOZUKLUĞU  ÇOCUK YETİŞTİRMEYİ OLUMSUZ ETKİLİYOR

Tüm anne babalar güvenli çocuk yetiştirmede yardıma bir şekilde ihtiyaç duyar. Küçükken geçirilen travmaları olan ebeveynler, özellikle çocuklarının ihtiyaçları konusunda yardıma daha çok ihtiyaçları vardır. Çünkü içsel güvenlik duygusu eksik, neye güvenip neye güvenemeyeceği konusunda belirsizlik yaşarlar. Karşılaşacağı tehlikeyi ayırt etmekte zorlanırlar. Çocuklarının yaşadığı acı verici olaylara karşı sakin ve dingin kalamazlar. Travmatik olaylar, travma anında ve sonrasında çocuklar kendilerine bakım veren anne-babalarının verdiği işaretlere bakarlar. Bu kişiler sakinliğini koruyup, çocuğu yatıştırmada yeterli ve ihtiyaçlarına karşı sorumlu davrandığı sürece korkunç olaylardan ruhsal yara almadan kurtulabilirler.

AĞIR PSİKOLOJİK TRAVMALARLA YÜZLEŞMEK-PSİKOLOJİK TRAVMALAR NASIL ATLATILIR?

Ağır psikolojik travmalarla yüzleşmek ve psikolojik travmaların etkisinden kurtulmak için psikolojik destek gerekir. Bazı travmaları zihnimiz çözebilir. Ancak çoğunu çözemez. Uyku bozukluğu, anksiyete bozukluğu, aşırı gerginlik, bunaltı, depresif durumlar yaşayanlar için aşağıdaki TSSB tedavi yöntemleri kullanılabilir:

EMDR terapisi (Göz hareketleri ile duyarsızlaştıma ve yeniden yapılandırma)

Hipnoz ve hipnoz terapisi

BDT (Bilişsel davranışçı terapi)

DOT (Duygu odaklı terapi)

Sistemik duyarsızlaştırma

Grup terapisi

Stres bozukluğu ilaçları (Psikiyatri uzmanı tarafından verilir)

SONUÇ

Travmatik ne demek olduğunu, psikolojik travmaları nasıl atlatabileceğinizi anlatmaya çalıştım. Travma sonrası tedavi yöntemleri psikolog seanslarında uygulanır. Post travmatik stres bozukluğu ve akut stres bozukluğu tedavisinde bir çok yöntem var. Burada yazdıklarımı okudun. Eğer travmatik olaylara maruz kaldığını düşünüyorsan psikolojik destek için psikolog, psikiyatrist ve psikolojik danışmandan yardım al. Geçmişin seni huzursuz etmesine dur de. Her şeyin her geçen gün daha iyiye gittiğini göreceksin. 

Klinik psikolog Ali BIÇAK