NİÇİN YALAN SÖYLERİZ?

Şu yalan dünyada yalansız yaşayan yok. Niçin yalan söyleriz? Yalan senin içine doğduğun tabiatta var.Birçok canlı yalana hileye hurdaya başvurur. Mesela, bebekler yalancı ağlamalarıyla annesinin dikkatini çekmek isterler. Yetişkin olarak senin için yalan söylemenin zengin bir çeşitliliği vardır. Yalan bir algı yönetimidir: yaşam içinde uyumlanarak Kendini nasıl algılıyorsun? Başkaları seni nasıl algılıyor? Sen de bu algıyı yönetmek için, başkalarını ve kendini kandırıyor musun? Gönlünde çatışıyor, ilişkilerini düzenlemeye zorlanıyor musun? Bu yüzden kendini ve başkalarını kandırıyor musun? Kendini nasıl kandırdığını merak ediyor ve öğrenmek istiyorsan beni izlemeye devam et.

YALAN SÖYLEMENİN PİSKİOLOJİK BOYUTU NEDİR?

Bukalemunun kamuflaj yöntemi gibi, birçok canlı yaşamda kalmak, yiyecek bulmak, tehlikeden kaçmak için yalan söyler. Kış mevsiminde dondurucu havada DRONGO kuşu MİRKET ailesinin sabah kahvaltısı arayışını ağacın dalında izler. Onlara alıcı kuş ve kartal gördüğünde uyarıda bulunur. Böylece mirketlerin güvenini kazanır. Bir dahakine tehlike yokken yine uyarı gönderir ve mirketlerin yemini yer. Mirketler ona bir daha inanmaz. Yalancı çobanın sürüsünü kurt yermiş. Ancak insan söylediği yalanın karşılığını farklı yollardan alır. İnsan, daha büyük topluluk içinde yaşayabilmek için daha büyük beyin ve daha yüksek düşünce sürecine ihtiyaç duyuyor. İçinde yaşadığı grup genişledikçe, daha fazla zihinsel beceri kazanan insan, çevresine uyum sağlayıp yaşamda kalabilmek, kendine bir yer açabilmek için yalana daha sık başvuruyor.

KENDİNİ NASIL KANDIRDIĞINI MERAK EDİYOR MUSUN?

Başkalarının tepkilerini okuyup, oluşacak yeni tepkilere yön vermek için yalan söylersin. Başkalarına söylediğin yalanlar sosyal yaşamın karmaşıklığı ve bilinmezliğine bir yön vermede işlev görür. Ancak kişi kendini kandırıyorsa, gönlü ile aklın çatışmasından kurtulmak, bilişsel ve duygusal bir rahatlama yakalamak için yapıyordur. Sahte bir iyilik hali için sanki madde kullanıyor gibisin. Her yalanın bir bedeli ve bir alıcısı var. Söyleyene kazandırdığı, inanana kaybettirdiği var. Sen kendine söylediğin yalanların bedelini biliyor musun? Sen kendini nasıl kandırıyorsun? Kendi yalanlarına bağımlı olma.  Gel kendini neden ve nasıl kandırdığını burada sana anlatayım. Ben söylüyorum, iyisini sen bilirsin.

GÖNLÜN BAŞKA, GÖZÜN BAŞKA SÖYLER

Bilişsel uyumsuzluk kuramına göre, içinde birçok farklı eğilim, davranış ve görüşte çatışma yaşarsın. Et yemek istiyorum, ancak kolesterolüm var. Dikkat etmem lazım dersin. Kendine söylediğin yalan, ya ye boş ver, et kolestorol yapmıyor. Sonrasında, bir daha asla yemeyeceğim yalanıyla kandırırsın kendini. Bir tanıdığım zaman zaman alkol alıyor, bazen aşırı miktarda tüketip kendinden geçiyordu. Her çok içtiğinde, ertesi gün mutlaka arabasını güzelce bir yıkatıp, bir daha asla içmem diyordu. Yapmaman gerektiğine inandığın bir şeyi yaptığında kendine yalan söylemek zorunda kalıyorsun. Kendini kandırıyorsun. Vazgeç bundan.

DEĞİŞİMDEN KAÇARSIN

Alışkanlıkların, ilişkilerin ve düşüncelerin apaçık ortada. Sana zarar veriyor. Çektiğin bütün zarara rağmen buna devam ediyorsun. İnkâr edip duruyor, bütün delillere rağmen yanlış yolda ilerliyorsun. Kendini bir şekilde kandırıyorsun. Çünkü, değişimden korkuyorsun. ‘Bildiğim bir cehennem bilmediğim bir cennetten yeğdir’ diyorsun. Zararın nerden geldiğini bildiğin halde bırakamıyorsun. Bırakmamak için kendine ürettiğin bahanelere sığınıyorsun. Değişmeyen tek şey değişimin kendisidir. Her şey değişir, zamanla son bulur. Sorunların sıkıntıların dertlerinin de bir sonu var. Değişime direnme. Kendini kandırma. Değişimden korkma.

DIŞ GERÇEKLiK YAPTIĞIN VE SÖYLEDiĞiN ŞEYLE ÇATIŞIR

Kumarcı, kazanırken çok iyi oynadığını, kaybederken şansının olmadığını söylerken kendini kandırıyor. Aslında çok kötü bir eli bile çok güzel oynayabilirsin. Oynayamıyorum yerim dar deme. Şartlarını zorla. Yaşam ne kadar kötü de olsa kaybetmekten korkma. Dene, yalansız yaşayabilirsin. Korkma kaybedecek neyin var ki şu yalan dünyada.

ALGIDA SEÇiCi DAVRANARAK YALAN SÖYLERSiN

 İstediğimiz, beğendiğimiz düşüncelere davranışlara odaklanır, diğerlerini es geçeriz. Tek gerçeklik onlarmış gibi yaşamaya devam ederiz. İnandıklarınla kendini kandırıyorsun. Çıkar şu pembe gözlüklerini ve aç gözlerini. Gerçekleri gör. Ne yapacaksan yap. Bırakıp gitmek mi istiyorsun, sana zorbalık yapan birinin halini hoş görüp durma. Aslında şöyle iyi birisi, böyle iyi yanları var deyip duruyorsun. Görmezden geldiğin olumsuz yönlerini de görsene. İyisiyle kötüsüyle onu kabullenebiliyorsan kabullen, değilse kendini kandırma. Kimse kusursuz değil unutma. Herkesin iyi yönleri de var kötü yönleri de. Kötülerin sana zarar vermesine izin verme. Olabiliyorsan iyiye yakın, kötüden ırak ol.

MODERN ÇAĞDA INSAN NASIL GÖRÜNDÜĞÜNÜ DAHA ÇOK ÖNEMSIYOR SOSYAL

medyada shoplanmış resimlerdeki yüzlerle kendini mi başkalarını mı kandırıyorsun? Ne olduğun mu, nasıl göründüğün mü önemli? Yalanı kendini rahat hissetmen, psikolojini düzeltmen için kullanıyorsun. ‘Ya göründüğün gibi ol, ya da olduğun gibi görün.’ Dürüstlük candır. Güç verir. Çoğu zaman kafanı kuma gömsen bir deve kuşu gibi, sorunları göz ardı etsen de rahatlığından vazgeçip, risk alarak kendine karşı dürüst olabilirsin. Kendine dürüst olursan, başkalarına da olursun. Böylece ilişkilerinde daha samimi, daha candan olursun. Dene bak. Göreceksin.

REKABETE DÜŞTÜĞÜNDE ÖZGÜVENiN EKSiLiR

Özgüvenle ilgili yazımı okuyun. Özgüvenini tamamlamada yalana başvurursun. Çünkü sen başkalarından daha başarısız, daha güçsüz, daha çirkin, daha değersiz olmak istemezsin. Kedi uzanamadığı ciğere mundar der. Sen de sahip olamadığın ne varsa kötüleme, boş ver. Kabul et. Çaba göster elde edebileceklerine odaklan, isteklerin için mücadele et.

BİR ŞEYLERDEN KAÇARSIN

Bir düşünceden, durumdan ve gerçeklikten kendini uzaklaştırırsın. Gerçekler acıtır. Bilmek görmek duymak istemezsin. Üç maymunu oynama. Gerçekleri inkâr edip durma. Kaçma gerçeklerden. Kendi karanlığında ne varsa ışık ol, ışık tut. Kendi gerçekliğini anla. Gerçekleri fark et, değiştirebileceklerinle mücadele et, değiştirilemez olanları kabullen. Bazı gerçekler değişmez: İnsanlar her zaman sevecen ve sadık olmuyorlar. Acı yaşamın bir parçasıdır. Ne yaparsan yap gerçeklerden kaçamazsın. Ancak karartabilirsin onları. Bir gün kral çıplak bak diyen biri çıkana kadar.

SÖYLENENLERİ İNKAR EDERSİN

Yakınların sana ne kadar iyi niyetle gelseler, söyleseler, uyarsalar da sen bildiğin yolda devam ediyorsun. Bir de onlara kızıyor, küsüyor, kavga ediyorsun. Sırf seni uyandırmak, gerçekleri görmeni, kendini kandırmanı bırakmanı istiyorlar diye onlarla arana duvar örme. Sahteliğin varsa, kandırmacan, dinle onları. Eleştirilere açık ol. Kendini geliştir. Kendini yenile. Değişime direnme. Sahici ol, sahtelik sana göre değil. Ben söylüyorum, iyisini sen bilirsin.

YALANDAN KAÇABİLİRSİN, KENDİNİ KANDIRMA

Yalandan kimse kaçamıyor. Hele kendi yalanından. İnsan olmanın var olmanın kendini koruyup geliştirmenin bir yolu kendini kandırmak. Kendini kandırarak neyi koruyorsun? Fark et.  Rahatına bu kadar düşkün olma. Gerçeklerle ne kadar zor olsa da yüzleş. Kandırma kendini. Aynı şeyleri yapıp aynı sonuçları alıyorsun. Bir şeyleri değiştirmeden farklı sonuç alamazsın. Yok öyle bir şey. Sırf iyi hissetmek için kendini kandırmaktan vazgeç. Kendinle yüzleş. Kabullen kendini. Bir kere acı çekersin. Hep dereyi dolanıp durmazsın. Değiştirebileceklerin için çaba göster. Davranışlarının sonuçları seni etkiliyor. Sorumluluğundan kaçma. Kandırma kendini.  Kendine karşı dürüst olabilir, sorumluluğunu alabilir ve sonunda sen de özgür olabilirsin. Sen de değiş, sen de kendini yeniden yarat.

Klinik Psikolog

Ali BIÇAK